یکی از مهمترین انواع تجهیزات روشنایی محیط، لامپ ها هستند که انواع گوناگونی دارند. ما با شناخت انواع مختلف لامپ و حتی چراغ ها می‌توانیم به بهتر شدن نور مصنوعی محیط اطراف خود کمک دوچندانی داشته باشیم.
از زمان اختراع اولین منبع روشنایی مصنوعی (در دهه ۱۸۷۰)، انواع لامپ با ویژگی و کاربرد های متفاوت به بازار عرضه شده است. البته نیاز روزمره مردم، در زمینه کاربرد لامپ ها را هم نباید دست کم گرفت. اهمیت لامپ ها تا جایی ادامه پیدا کرد که امروزه این منابع روشنایی در دسته های متفاوت از جمله ظاهر، فناوری، شیوه تابش نور و حتی نوع سرپیچ تقسیم بندی می‌شوند.
انواع لامپ از لحاظ شکل ظاهری
لامپ ها از نظر ظاهری عموما در سه دسته حبابی، هالوژن و شمعی خلاصه می‌شوند. اولین لامپ هایی که تولید شدند حبابی شکل بودند، بعد از آن ها کم کم لامپ های شمعی و هالوژنی نیز روی کار آمدند. البته این تفاوت صرفا به ظاهر آنها محدود نمی‌شود، بلکه بسیاری از آنها نه تنها از لحاظ ظاهر بلکه از جنبه فناوری هم با یکدیگر متفاوت هستند. اگرچه امروزه لامپ ها، با اشکال مختلفی مانند موارد زیر، تولید می‌شوند:
- لامپ های استوانه ای
- لامپ های مهتابی
- لامپ های قارچی
- لامپ ها با ظاهر خاص
اما در هر صورت، سه مورد ذکر شده در ابتدای مطلب بیشترین کاربرد و محبوبیت را دارند.
انواع لامپ از لحاظ فناوری
فناوری لامپ ها بر موارد بسیاری از جمله طول عمر، بهره نوری، قیمت و حتی میزان کیفیت نور یک لامپ، تاثیرگذار است.
رشته ای
ابتدایی ترین لامپ ها، به واسطه فیلامنت یا رشته هایی از جنس تنگستن روشن می‌شدند. با ورود جریان برق به فیلامنت ها، آن ها داغ، و سپس از خود نور ساطع می‌کردند. به این نوع لامپ، حبابی هم گفته می‌شد.
هالوژنی
لامپ های هالوژنی به عنوان نسخه پیشرفته تری، از رشته ای ها روی کار آمدند، و شیوه روشن شدن دقیقا یکسانی، با آنها دارند. تنها تفاوت لامپ های حبابی اولیه و هالوژنی، بر سر گاز درون آنها است. به علت وجود گاز هالوژن درون لامپ های هالوژنی، آن ها طول عمر و بهره نوری بیشتری دارند.
کم مصرف(CFL)
درون لامپ های کم مصرف، گاز جیوه و پوشش فسفرس قرار دارد. روشن شدن کم مصرف ها در مقایسه با لامپ هالوژنی و رشته ای اندکی متفاوت است. با گرم شدن جیوه های درون لامپ، نور UV (نامرئی) شکل می گیرد، که در صورت برخورد با فسفر، نور آن قابل مشاهده می‌شود.
LED
ال ای دی ها آخرین تکنولوژی در زمینه روشنایی محسوب می‌شوند. آنها هر سه نوع لامپ های قبل از خود را کنار می‌زنند و دری جدید به سوی روشنایی مصنوعی و لامپ ها باز می‌کنند. مقایسه انواع لامپ در اینجا معنا پیدا می‌کند، زیرا لامپ های LED از هر جنبه مانند طول عمر، میزان نوردهی، سرعت روشن شدن و حتی دوستدار محیط زیست بودن، نسبت به لامپ های ما قبل خود بهتر هستند.
انواع لامپ از لحاظ نوع سرپیچ
همانطور که لامپ ها از لحاظ ظاهری با یکدیگر متفاوت اند، نوع سرپیچ به کار رفته در آن ها نیز نسبت به یکدیگر متمایز است. سری ها در واقع در انتهای لامپ قرار دارند و برای پیچ کردن آن به کار می‌روند.
سرپیچ E
سرپیچ های سِری E، با عنوان سرپیچ ادیسونی هم شناخته می‌شوند. در حال حاضر سری های E14، E27 و E40 جز پرکاربرد ترین ها هستند. سَرپیچ E27 عموما در لامپ های حبابی، E14 در لامپ های شمعی و E40 در لامپ های صنعتی و یا معمولا بیشتر از 50 وات، مورد استفاده قرار می‌گیرد. عددی که بعد از واژه E آمده است، اشاره به قطر سرپیچ دارد.
سرپیچ G
سرپیچ های سوزنی با عنوان G شناخته می‌شوند. اگر سری لامپ تک پین باشد آن را G و اگر دو پین باشد آن را GU می‌نامند. در این سَری مانند سرپیچ E، بعد از حروف اعدادی بیان می‌شوند، که بیانگر فاصله میان دو پین هستند.
سرپیچ های دیگری مانند A، PS، B، C، CA، RP، MR، T و غیره هم وجود دارند که هرکدام آنها در یک کشور بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مورد سعی کردیم به سرپیچ های G و E بیشتر بپردازیم، زیرا جز موارد پر استفاده در ایران هستند. البته اگر لامپی تهیه نمودید که سرپیچ آن، برای پایه لامپ های موجود در منزل شما مناسب نبود، با تهیه مبدل، می‌توانید به آسانی لامپ مد نظر خود را به لوستر، اتاق خواب، پذیرایی و یا هر بخش دیگر از منزل که مد نظرتان است، متصل نمایید.
کاربرد انواع لامپ
بنا به ویژگی های ظاهری، فناوری ساخت و بسیاری از ریز مسائل، کاربرد لامپ ها از جنبه های متفاوتی بررسی می‌شود.
کاربرد انواع لامپ بر اساس ظاهر
ظاهر لامپ ها، با کاربرد آن ها در محیط های مختلف ارتباطی مستقیم دارد. به نوعی ظاهر یک لامپ در استفاده از آن در هر محیط نقش تعیین کننده دارد.
- لامپ های حبابی: از پرکاربرد ترین لامپ ها است که در بیشتر موارد از جمله مراکز اداری، تجاری، منازل، مدارس و غیره قابل استفاده می‌باشد؛
- لامپ های هالوژن: برای فضاهایی که بیشتر از روشنایی، تمرکز و تاکید نور حائز اهمیت است، می‌توان از لامپ های هالوژنی استفاده نمود؛
- لامپ های شمعی: لامپ های شمعی(اشکی) بیشتر برای لوستر های کاربردی اند.
کاربرد انواع لامپ بر اساس فناوری
انتخاب یک لامپ درست با توجه به محیط نصب، اهمیت ویژه ای دارد. فناوری یک لامپ با مصرف برق آن، ارتباطی مستقیم دارد، پس بهتر است، برای روشنایی کل فضا از لامپ های کم مصرف و LED استفاده نمایید و لامپ های رشته ای یا هالوژنی صرفا نقش مکمل را اجرا کنند.
- رشته ای: امروزه لامپ های رشته بیشتر از اینکه جنبه روشنایی داشته باشند، برای تزیین مناسب اند؛ مانند استفاده در رستوران و کافه ها؛
- هالوژنی: برای جلب نظر افراد در گالری ها، نمایشگاه ها؛
- کم مصرف: موارد مختلفی از جمله نورپردازی مترو ها، خیابان ها، منازل، اداره ها؛
- LED: به علت مزایای انواع لامپ LED، در اکثر مواردِ مسکونی، صنعتی، تجاری، اداری و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربرد انواع لامپ بر اساس سرپیچ
سرپیچ ها به صورت صد در صد، تاثیری در نوع کاربرد لامپ ندارند. اما تا حدودی هر نوع لامپ، سرپیچ مختص به خود را دارد، به فرض مثال همانطور که در بالا اشاره کردیم لامپ های صنعتی معمولا از سرپیچ E40 استفاده می‌کنند، این یعنی قاعدتا سرپیچ های E40 در سوله ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و احتمال دیدن آن ها در محیط های مسکونی یا اداری، بسیار کم است.
چکیده
مشخصات بیان شده صرفا بخش کوچکی از انواع لامپ ها بود. دنیای منابع روشنایی مصنوعی، گسترده است. هر کدام از انواع لامپ علاوه بر ظاهر و فناوری، از جنبه های مختلفی مانند درجه حفاظت IP، شاخص نمود رنگ(CRI)، بهره نوری(lumen per watt) و بسیاری از موارد دیگر با یکدیگر متفاوت هستند و می‌توانند بر اساس این ویژگی ها، نیز تقسیم بندی شوند.
