به کار بردن محافظ برق از آسیب رسیدن به لوازم برقی به ویژه دستگاه های حساس و دارای موتور جلوگیری میکند. هنگامی که ولتاژ برق به صورت سریع و ناگهانی بنا به دلایلی مانند رعد و برق، قطع شدن برق و غیره، دچار افزایش بیش از حد میشود، نوسان برق رخ میدهد. تاثیر نوسان برق بر روی هریک از لوازم خانگی، بسته به نوع و میزان حساسیتی که دارند متفاوت است. کامپیوتر، تلویزیون، یخچال و فریزر از جمله وسایلی هستند که در برابر نوسانات مقاومت کمتری دارند و افت و خیز ناگهانی ولتاژ بر روی عمر مفید آن ها تاثیر میگذارد.
فهرست عناوین
Toggleمحافظ برق چیست؟
محافظ های برق برای پراکنده کردن ولتاژهای اضافی استفاده میشوند. آنها بار اضافی ولتاژ را جذب میکنند و سپس به زمین انتقال میدهند تا از آسیب به دستگاه برقی جلوگیری شود. فرایند انتقال ولتاژ اضافی به زمین، توسط قطعه ای با عنوان Metal Oxide Varistor انجام میشود که مخفف آن، واژه سه حرفی MOV است.
نکته منفی قطعات MOV این است که احتمال دارد آن ها بسوزند و عملکرد خود را از دست بدهند، به همین علت توصیه میشود که همواره از محافظ های دارای چراغ نشانگر بهره برد تا افراد دقیق بدانند که محافظ های برق میتوانند به خوبی کار خود را انجام دهند.
انواع محافظ برق
به صورت کلی، محافظ های برق به دو دسته تقسیم میشوند که از هر دو دسته میتوان برای تامین ایمنی لوازم برقی استفاده کرد. یکی از آن ها بر روی کنتور ساختمان که منشا اصلی برق است نصب میشود و دیگری به صورت مجزا برای هر وسیله برقی مورد استفاد قرار میگیرد.
محافظ پیش کنتوری
این محافظ معمولاً در تابلوی برق اصلی یا قبل از کنتور نصب میشود. وظیفه آن این است تا از کنتور، مدارهای الکتریکی و لوازم خانگی و سایر لوازم برقی، در برابر نوسانات ولتاژ، اضافهبار، و اتصال کوتاه محافظت کند. مزیت محافظ پیش کنتوری این است که از ورود نوسانات به کل سیستم برق ساختمان جلوگیری میکند.
محافظ های چند خانه
این مدل از محافظها در انواع ۱ تا ۶ خانه و حتی بیشتر تولید میشوند و برای هر وسیله برقی به صورت مجزا مورد استفاده قرار میگیرند. از آنجا که حساسیت هر وسیله برقی با دیگری متفاوت است، محافظهای چند خانه بر اساس نوع و ویژگیهای هر یک از آن ها طراحی میشوند. به عنوان مثال، کولر گازی نسبت به تلویزیون مصرف برق بیشتری دارد و هنگام استارت موتور، برق زیادی مصرف میکند؛ بنابراین، برای کولر گازیها باید محافظ مخصوصی طراحی شود تا از آنها محافظت کند. نمونههایی از محافظهای ولتاژ برق چند خانه شامل محافظ برق یخچال، کولر گازی، پکیج، و صوتی و تصویری هستند.
کاربرد انواع محافظ ولتاژ برق
استفاده از محافظ برق برای تمامی لوازم برقی توصیه میشود. از میان تمام قطعاتی که در داخل هر وسیله برقی وجود دارد، برخی از قسمت ها دارای حساسیت بیشتری هستند و در مقابل نوسان زودتر دچار خرابی یا مشکل میشوند.
کاربرد محافظ برق صوتی و تصویری
سیستم های صوتی و تصویری شامل تلویزیون، سینمای خانگی، سیستمهای صوتی، کنسولهای بازی، و پلیرهای DVD/Blu-ray میشوند. از جمله قسمت های حساس این ابزار میتوان به منبع تغذیه، مدارهای دیجیتال پردازشگرها و نمایشگرها اشاره کرد که تغییرات ناگهانی ولتاژ میتواند بر روی کارایی آن ها تاثیر داشته باشد، محافظ برق صوتی و تصویری از این آسیب ها جلوگیری میکند.
کاربرد محافظ برق یخچال و فریزر
در سیستم های برودتی، کمپرسور از مهمترین و گرانترین اجزا میباشد که به شدت نسبت به نوسانات ولتاژ حساس است و نوسانات میتوانند باعث خرابی سیمپیچها و عملکرد نادرست آن شوند. کاربرد محافظ برق یخچال و فریزر در این زمینه موجب میشود تا حد زیادی، کمپرسور و سایر بخش های مانند فن و غیره از نوسانات در امان بمانند.
کاربرد محافظ برق کولر گازی
در کولرهای گازی، حساس ترین بخش برد الکتریکی است. برد الکتریکی یا مدار کنترل وظیفه مدیریت عملکرد کولر گازی و هماهنگی بین اجزا مختلف سیستم را بر عهده دارد. این قسمت مدارهای الکترونیکی پیچیدهای دارد که نسبت به تغییرات ولتاژ بسیار حساس هستند و ممکن است در صورت نوسان ولتاژ آسیب ببینند یا حتی بسوزند. برای اینکه آسیبی به این قسمت و سایر بخش های کولرگازی وار نشود، ضروری است تا یک محافظ برق کولر گازی مورد استفاده قرار بگیرد.
کاربرد محافظ پیش کنتوری
برخی افراد ترجیح میدهند به جای اینکه برای هر وسیله برقی بهطور جداگانه محافظ بخرند، یک محافظ برق پیش کنتوری را در مسیر کنتور نصب کنند تا از ورود نوسانات به سیستم برق ساختمان جلوگیری شود. این روش میتواند راهحل مناسبی برای حفاظت کلی از وسایل برقی باشد، اما در برخی موارد ممکن است همچنان نیاز به محافظهای جداگانه برای دستگاههای حساس و خاص وجود داشته باشد. ترکیب محافظ پیش کنتوری با محافظهای مخصوص برای دستگاههای مهم، میتواند حفاظت کاملتر و طول عمر بیشتر تجهیزات را تضمین کند.
مزایا و معایب محافظ برق
انواع محافظ برق، مانند هر وسیله ای دیگر دارای مزایا و معایب مختص به خود هستند. اگرچه که مزایای محافظ ها در مقایسه با معایب آن ها بیشتر است، اما در این میان معایبی نیز وجود دارد که اطلاع از آن ها میتواند در شناخت بهتر محافظ و پاسخ به این سوال که محافظ برق چیست، نقش موثری داشته باشد.
مزایا
نکات مثبت محافظ ها کم نیستند و استفاده از آن ها میتواند بر روی کارایی موثر لوازم برقی و هزینه های جانبی موثر باشد. مزایای محافظ های برق باعث میشوند تا افراد برای خریداری و استفاده از آن ترغیب شوند.
- افزایش طول عمر وسایل برقی
اولین مزیت محافظ های ولتاژ برق این است که با حفاظت از تجهیزات در برابر نوسانات باعث میشوند تا عمر آن ها افزایش داشته باشد. هنگامی که قطعات داخلی دستگاه از نوسانات و کم و زیاد شدن بیش از حد ولتاژ در امان باشند، از هزینه های تعمیر و تعویض وسایل برقی نیز کاسته میشود.
- خاموشی خودکار
اکثر محافظهای برق طوری طراحی شدهاند که اگر ولتاژ عبوری از آنها از یک حد مشخص کمتر یا بیشتر شود، بهطور خودکار جریان برق ورودی به دستگاه را قطع میکنند. در برخی مواقع، ولتاژ آنقدر بالا میرود که محافظ نمیتواند آن را به زمین منتقل کند؛ در این وضعیت، سیستم خاموشی خودکار وارد عمل میشود.
- ایمنی بیشتر
در برخی مواقع، ولتاژ بیش از اندازه میتواند باعث ایجاد حریق و آتش سوزی در لوازم برقی شود. آسیب حریق گسترده تر از خراب شدن یا از کار افتادن وسایل برقی است و میتواند هزینه های جبران ناپذیری در پی داشته باشد. محافظ های برق، در کاهش حوادثی همچون حریق موثر هستند و عملکرد خاموشی خودکار آن ها در این امر خیلی کمک کننده میباشد.
معایب
نکات منفی محافظهای برق بیشتر به جنبههای محدودیت و هزینههای مرتبط با آنها اشاره دارد، و منظور معایب عملکردی نیست. این هزینهها معمولاً در مقایسه با مزایای حفاظت از تجهیزات و کاهش خطرات احتمالی، قابل توجیه هستند.
- محدودیت ولتاژ
برخی از محافظ های برق پایه و ساده، دامنه ولتاژی اندکی را میتوانند تحمل کنند. این مدل ها برای نوسانات اندک مناسب میباشند و در صورت قرار گرفتن در معرض ولتاژ های قوی خراب میشوند. محافظ های برق ولتاژ قوی قیمت بالاتری دارند.
- گران تر بودن محافظ پیش کنتوری
جدا از اینکه محافظ های برق پیش کنتوری در مقایسه با محافظ های چند خانه گران تر هستند، نصب آن ها نیز تخصصی تر میباشد و برای نصب شدن حتما به یک متخصص احتیاج دارند. از این جنبه، هزینه تمام شده محافظ های پیش کنتوری گران تر میباشد.
تفاوت محافظ برق و سه راهی برق
بسیاری از افراد گمان میکنند که محافظ برق و سه راهی برق یک وسیله هستند و صرفا با دو نام مختلف صدا زده میشوند. این تفکر اشتباه است، همانطور که در بالاتر اشاره شد وظیفه محافظ برق جلوگیری از ورود نوسانات به دستگاه های برقی است. در نقطه مقابل، سه راهی های برق یک وسیله الکتریکی هستند که دارای چندین خانه میباشند و برای توزیع برق از یک پریز واحد استفاده میکنند. این وسیله به کاربران این امکان را میدهد که چندین دستگاه برقی را به یک منبع برق متصل کنند. سه راهی های برق تنها نقش توزیع کننده برق را دارند و هیچ محافظتی از وسایل برقی در برابر نوسانات نمیکنند، چون قطعات انتقال دهنده ولتاژ اضافه که داخل محافظ های برق است داخل سه راهی های برق وجود ندارد. سه راهی برقی لزوما در تمامی مدل ها دارای سه خانه نیست، بلکه سه راهی یک اصطلاح میباشد، آن ها میتوانند دارای یک یا چندین خانه باشند.
سه راهی برق و محافظ ولتاژ برق از لحاظ ظاهری تا حدودی شبیه به یکدیگر هستند اما با این تفاوت که با روشن کردن کلید سه راهی، بدون مکث برق به آن وارد میشود. در محافظ برق، بعد از روشن کردن چند دقیقه ای زمان میبرد تا جریان برق به محافظ وارد شود.
نتیجه گیری
حوزه برق بسیار گسترده و پیچیده است، در این مقاله سعی شد تا محافظ های برق، انواع، کاربرد و مزایا و معایب آن با زبانی روان مورد بررسی قرار بگیرند. استفاده از محافظ های برق در تمامی مصارف خانگی، تجاری و صنعتی توصیه میشوند چرا موجب افزایش طول عمر وسایل برق و کاهش خطرات افت و خیز نوسانات در آن ها هستند.